2004, Öteki-siz Dergiler sayısı hakkında, zinhar.com için

Serkan Işın:
90'lı Yıllarda Dergiler sayısı kaç yıllık bir uğraş? 168 sayısı az gibi geldi bana, ama herhalde ulaşamadığınız ya da ulaşılmaz kılınan dergiler de oldu? (Örneğin elimdeki Altamira sayılarını getirmediğim için pişman hissediyorum kendimi ama herhalde giriş yazısından anladığım kadarı ile bu sadece bu sayı ile kalmayacak?). Bir derginin dergiler sayısı çok feci bir zihinsel süreç anlamına da geliyor, ellerinize sağlık tekrar. Nasıl karar verdiniz?

Derya Önder:
Özel sayı olarak hazırlanması çok eski bir tarihe dayanmıyor. Ancak Salih de ben de hemen hemen 1992-1993 yıllarından beri bulabildiğimiz, ulaşabildiğimiz tüm dergileri edinmeye çalışıyoruz. Burada 168 sayısı bizim ulaşabildiğimiz ilk sayı dergilerinin toplamı. Derginin sonunda verdiğimiz alfabetik liste ise 369 dergiyi gösteriyor. Ki buna rağmen bilgimiz dışında kalanlar vardır diye düşünüyoruz. Ayrıca 1980’den önce çıkartılmaya başlanan ve daha sonra yayımlanmasına devam edilen dergiler var. Onları zaten dahil etmedik. Fanzinleri dosya dışında tuttuk. Öykü vs. gibi dergiler de dahil değil. 1980 sonrası ve şiir yayımlayan dergiler sadece. 168 dergi dışında elimizde ara sayıları olan yüzlerce dergi daha var. Fakat imkânlarımız dahilinde belirli bir tercih yapmak zorundaydık ve yöntem olarak ilk sayılara ulaşmayı benimsedik. Çıkış tarihi son on yıla dayanan bazı dergiler ise tuhaf bir şekilde duyarsız kaldılar konuya. Biz onlara rağmen dergilerinin bulabildiğimiz ilk sayılarını dosyaya aldık. Bu onların tercihiydi.

Aslında birkaç yıldır aklımızdaydı bu proje. ama zamanı gelmemişti demek ki. Biz üç yıldır öteki-siz’i hazırlıyoruz ama ondan önce okur olarak başlayan bir sürecimiz var. Özellikle zaman zaman eski dergilere geri döndüğümüzde aklımızda bir gel-git başladı. 24 yıl az bir zaman değildi. Belki tek başına fark edilmiyor ama bu şekilde kendi tarihsel aşkıyla bakıldığında bu tablo bile çok şey söyler diye düşündük. Dikkatli bir okumayla sunular/çıkış yazıları bunu gösteriyor zaten. Üstelik 80’li yıllarda çocuk olanlar bugün 20’li yaşlarındalar ve biz hep geriye bakarız, yakın tarih genellikle unutulur. Bir de dergiler içinde bulundukları edebiyat ortamının nabzını tutuyorlar. Ciddi anlamda yol açan dergiler var, model oluşturan… ve unutulanlar var tabii… Bunu biraz da öteki-siz’in misyonu olarak düşündük.
Kolay olmadı tabii… Çünkü böyle bir şeyi düşündüğümüz zaman öteki-siz’i alıp daha yukarıda bir yere koymadık. Böyle algılanma olasılığına rağmen. Fakat biz ‘derdi’ şiir olan bir dergiyiz. Bu çalışmayı önemsiyoruz. Tıpkı diğer dergiler gibi öteki-siz de tarihin çizgisindeki yerini aldı.

Önümüzdeki yıl, bu projeyi genişleterek kitaplaştırmayı düşünüyoruz. Umarım daha geniş, daha verimli bir hale getiririz.

Serkan Işın:
Bu tür bir çalışma, özellikle bugüne kadar yapılmış dergilerle ilgili incelemeleri de hesaba katılarak mı yapıldı? Yani kendi içinde dergiler olayına antropolojik bir bakış da içeriyor mu? Yoksa bu tür bir “okumayı” okura ve dergi çıkaranlara mı bırakıyor? Sonuçta bir tarihten söz ettiğimize göre, o tarihe ve onun dergilerine –olaylarına- eleştirel bir bakışın da olması gerekmez mi? Gerçi dergilerin yöneticilerinin ilk sayıları ile şu günkü halleri arasındaki değişimi gelişimi ifade ettikleri yazılar da var, ama yine de daha geniş çapta yirmi dört yılın, dergilerin söylemleri üzerinden ve çağın ruhu denebilecek şey üzerinden..elbette ki bunlar dergi, sonuçta devam ediyor süreçleri ama..

Derya Önder:
Hesaba katılarak derken, zaten yapılmış olanları gözardı etmek mümkün değil… Neler yapılmış diye bakılırsa, Bağlam Yayınları’ndan Erdal Doğan’ın hazırladığı Edebiyatımızda Dergiler kitabı var. Doğal olarak hazırlanış tarihine kadar yani 1997’ye kadar olan dergilerin çoğundan oluşuyor. Ki biz de oldukça faydalandık kitaptan, özellikle kitabın son bölümündeki dizinden. Vedat Günyol’un Alan Yayıncılık tarafından basılan 1986 tarihli Sanat ve Edebiyat Dergileri adlı kitap var… O da daha çok bir tutam dergi havasında… 101 Dergi /Dünden Bugüne Türkiye’nin Dergileri/YKY… Kendilerine göre bir yol izlemişler…
Gelişim Yayınlarından bildiğim kadarı ile benzer bir çalışma daha çıkmıştı. Yine Kitap-lık’ın edebiyat dergileri özel sayısı var, ama belli dergiler seçilerek hazırlanmış…

Elbette bu çalışmalar dikkate alındı. Ancak biz daha çok bugünkü edebiyat ortamına sıcak etkiler taşıyan bir dönemi ele almak istedik. Diğer çalışmaları da içine alan bir değerlendirme yapılmadı. Ki bu kadarı bile dergi formatını bizim için oldukça zorladı. Ancak kitaplaştırma projesi pek çok ek çalışmayı da içerecek. Olması gerekir mi ya da gerekmez mi değil sorun. Yapılabilirdi, hâlâ da yapılabilir. Sorun biraz da zaman sorunu. Öteki-siz’de dergilerin sunuları tarihsel bir sırayla dizildi. Sadece sunu yazıları bile, bu sırayla bakılığında çok şey söylüyor… Bu çalışmanın içerisinde çok yeni dergiler de var… Yayımlanmasına devam edilen dergiler de… Geliştirilebilir… Kapatılıp bitirilmiş bir şey yok yani..