"Plan Yapmak" / Kant

P l a n y a p m a k çok defa insanın kendisine yaratıcı deha havasını vermesini sağlayan, lüks, farfaralı bir tinsel uğraşıdır. Bu uğraşıda insan kendi yapamadığını talep eder, kendisinin daha iyi yapamayacağı şeyde kusur bulur ve nerede bulunabileceğini bilmediği şeyi önerir. Aslında aklın genel bir eleştirisinin adamakıllı bir planı için -eğer bu plan, alışıldığı gibi, sırf kutsal birtakım arzuların açıklanması olmayacaksa- tahmin edilenden daha çok çaba gerekir. Ne var ki, saf akıl öylesine ayrı, kendi içinde öylesine tam bağlantılı olan bir alandır ki bütün parçalara dokunmadan bir tek parçası el değdirilemez ve daha önceden her parçasının yeri ve diğerleri üzerindeki etkisi saptanmadan hiçbir şey başarılamaz; çünkü, akıl içindeki yargımızı akıldan başka düzeltebilecek hiçbir şey varolmadığından ötürü, her parçanın geçerliği ve kullanılışı, onun aklın içinde diğer parçalarla ilişkisine bağlıdır ve çalışmakta olan bir gövdenin organlarında olduğu gibi her organın amacı ancak bütünün tam kavramından türetilebilir. Bu nedenle böyle bir eleştiri hakkında şu söylenebilir: eleştiri t a m olmadıkça ve saf aklın en küçük öğelerine kadar t a m a m l a n m a d ı k ç a güvenilir değildir; ve bu yetinin alanına ilişkin olarak ya h e r ş e y belirlenmeli ve halledilmeli ya da h i ç b i r ş e y."

Kant, Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe PROLEGOMENA, Çev.İoanna Kuçuradi-Yusuf Örnek, Türkiye Felsefe Kurumu, 3. Baskı, 2002, s. 11